قربانگاه طبقه متوسط

سرمایه‌گذاران عادی و طبقه متوسط که متکی به درآمدهای ناشی از حقوق و دستمزد است هم به شدت از این روش‌ها برای افزایش دارایی‌ استقبال می‌کند. بازار سرمایه با همین رقم‌های جذاب و دست‌های بسته سرمایه‌گذاران برای حضور در بازارهای دیگر، به اصلی‌ترین محل انباشت دارایی‌های مردم در سال 99 تبدیل شده‌است. اما حباب بورس چه زمانی می‌ترکد؟ تقریبا هیچ پاسخ دقیقی در این مورد وجود ندارد. اما در میان اقتصاددانان در مورد یک گزاره اجماع وجود دارد،‌اینکه بالاخره این وضعیت تمام می‌َشود.

بازار سرمایه بیشتر سود می‌دهد یا مسکن

یک دهه قبل مهمترین کار فرهنگی بازار سرمایه، تشویق مردم به خرید سهام بود. تقریبا هر کارگزاری متوسط 10 درصد از بودجه خود را صرف تشویق شهروندان به خرید سهام می‌کرد. آگهی‌های تلویزیونی هم یکی پس از دیگری با همین هدف پخش می‌َشد. اما از ابتدای بهار امسال وضعیت متفاوت شده‌است. تعداد قابل توجهی از شهروندان ایرانی برای دریافت سودهای بیشتر به سمت بازار سرمایه می‌روند. اما فعلا شرایط بازار سرمایه از تشویق به سهامداری عبور کرده‌است. اوضاع بازار سرمایه به شکلی درآمده که از بورس نیویورک بیشتر سود می‌دهد. در تمام سا‌ل‌های گذشته بیشترین میزان رشد شاخص مربوط به فردای اعلام توافق برجام بود که شاخص بازار سرمایه 2 هزار و 435 واحد رشد کرد. اما این افزایش شاخص مربوط به دورانی بود که حرکت بازار براساس منطق خرید و فروش شکل می‌گرفت و پس از آن مسیر به سمت ثبت رکوردهای جدید پیش رفت. بازار سرمایه در بهار امسال خط و ربطش را از تمام بازارهای دیگر جدا کرده‌است. طی یکسال گذشته سکه به طور متوسط 30 درصد، دلار 20 درصد، مسکن 62 درصد و بازار سرمایه 232 درصد رشد را تجربه کرده‌است. براین اساس نسبت بازدهی بازار سرمایه با هیچ‌کدام از بازارهای مالی دیگر قابل قیاس نیست. در همین دوره زمانی متوسط تورم کشور 41 درصد بوده‌است. برهمین اساس سرمایه‌گذاری در بازارهای دلار و سکه سود قابل توجهی نداشته ولی مسکن 20 درصد بالاتر از تورم سود داده و بورس هم 212 درصد بیش از نرخ تورم به سپرده‌گذاران سود رسانده‌است.

شاخص بورس چند برابر شده‌است؟

5.4 برابر. این رقم رشد شاخص بورس در فرودین 98 به قیاس فرودین 97 است. در فرودین امسال هم بورس رشد 50 درصدی را  تجربه کرد. براساس تحلیلی که یکی از فعالان بخش‌خصوصی ارائه داده:« – این رشد بی سابقه زمانی اتفاق افتاده که بنگاههای اقتصادی از یک طرف فشار تحریم اقتصادی را تحمل کرده و از طرف دیگر شیوع بیماری کرونا، باعث کاهش تقاضا و همچنین کاهش عرضه بعلت مشکلات پیش آمده در زنجیره  تامین بوده اند.» در همین دوره زمانی نسبت قیمت به عایدی در بورس تهران به عدد 17 درصد رسیده‌است. بورس نیویورک هم همین شرایط را دارد. البته با یک تفاوت بزرگ:« تورم آنها 1.5 درصد و تورم ایران 41.5 درصد است.»

چرا شاخص بورس پرواز کرد؟

ساده‌ترین و تکرارین دلیل برای رشد شاخص بورس مربوط به افزایش حجم نقدینگی است. نقدینگی تا آذرماه سال گذشته نزدیک به 28 درصد افزایش داشته‌است. این رقم تقریبا طی یک دهه گذشته بی‌ُسابقه بوده و میزان آن را به 2282 هزار میلیارد تومان رسانده‌است. در همین دوره زمانی ارزش پول ملی هم با تورم 40 درصدی کاهش قابل توجهی را  تجربه کرده‌است. وضعیت بازارهای مانند طلا و ارز هم چندان قابل اتکا نیست و سرمایه اولیه برای ورود به بازارهایی مانند مسکن هم بالاتر از اندازه پس انداز راکد طبقه متوسط است. کاهش تعداد معاملات مسکن در فرودین ماه نیز این موضوع را تایید می‌کند. همزمان وضعیت دارایی شرکت‌ها به دلیل رشد قیمت ارز هم افزایش داشته و با وجود رکود اقتصادی و شرایط وخیم تولید، آنها را در بازار سرمایه سودده نشان می‌دهد. از سوی دیگر کاهش نرخ سود بانکی، مردم عادی را به حضور در بازارهای دیگر تشویق کرده و در شرایطی که امکان خرید طلا، ارز و مسکن وجود ندارد، بازار سرمایه به عنوان هدفی کم ریسک شناخته شده‌است درحالی که ریسک در ذات بازار سرمایه است. غیر واقعی بودن استهلاک دارائیها، بخاطر عدم تجدید نظر در ارزش دارائیها با وجود رشد تورم و تقسیم سود غیر واقعی بین سهامداران نیز دلیل دیگری به حساب می‌آید که باعث شده سهامداران به سمت بازار حرکت کنند.

اطلاعات شگفت آور بورس

تقریبا در هیچ بورسی در جهان امکان رشد 300 هزار میلیارد تومانی در جریان معاملات یک روز وجود ندارد ولی این اتفاق در هشتمین روز اردیبهشت در بورس تهران رخ داد و شاخص بورس با عبور از مرز 820 هزار واحد، یک رکورد تاریخی به نام خود ثبت کرد. یک روز قبل‌تر ترکیب سهامداران حقیقی به حقوقی هم تحول بزرگی پیدا کرد و از مرز 1515 میلیارد تومان فراتر رفت. در حال حاضر تعداد سهامداران حقیقی بورس تهران به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. یکسال قبل تعداد سهامداران فعال بورس تنها 1.5 میلیون نفر بودند و درحالی که بیش از 10 میلیون و 800 هزار نفر کدسهامداری داشتند. این رقم مدتی بعد به 13 میلیون نفر رسید. تعداد سهامداران بورس تا سه سال قبل تنها 3.5 میلیون نفر بود. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد با توجه به رکود دامنه‌دار بازارهای مالی و شرایط حاکم براقتصاد ایران، طی هفته‌های آینده بازهم به تعداد فعالان بازار سرمایه اضافه شود. البته در همین وضعیت بازهم عرضه سهام دولتی هیچ تمایلی را در میان سهامداران ایجاد نکرده به طوری که تنها 12 درصد از این سهام فروخته شده‌است. این عدد نشان می‌دهد که همچنان سرمایه‌گذاران به دولت در بازار اطمینان ندارند.

هجوم مردم به بورس به کجا می‌رسد؟

سایت اقتصادآنلاین چند روز پیش گزارشی منتشر کرده بود که نشان می‌داد مالکان واحدهای مسکونی خانه‌هایشان را رهن کامل می‌دهند و پول آن را بورس می‌برند:« یکی از مشاوران املاک مناطق میانی به بالای تهران می‌گوید: سرمایه گذاری در بازار سرمایه برای برخی از خانوارها به حدی جذاب شده که مواردی داشته ایم که خانواده حاضر به امضای قرارداد رهن کامل واحد مسکونی ملکی خود با مستأجر شده که با بخشی از آن در بورس سرمایه گذاری و با بخش دیگر واحد کوچک‌تری در مناطق پایین‌تر پایتخت رهن کند.» حسام عقبایی نایب رئیس اتحادیه مشاوران املاک هم در گفت و گو با اقتصادآنلاین از افزایش اجاره بها در ماه‌های فروردین و اردیبهشت ۹۹ در تراز تورم عمومی معادل ۳۰ درصد اعلامی مرکز آمار خبر داد و علت وقوع این اتفاق را انباشت تقاضایی دانست که در دو ماه گذشته به دلیل تعطیلی دفاتر مشاوران املاک رخ داده بود. همزمان روزنامه شهروند گزارش داده فروش کتاب‌های بورسی در کتاب‌فروشی‌های اطراف دانشگاه تهران بشدت زیاد شده‌است. در صورتی که وضعیت اقبال عمومی مردم به بازار ادامه پیدا کند، احتمالا طی هفته‌های آینده رکودهای جدیدی در بازار سرمایه به ثبت می‌رسد. پیش‌بینی‌های بدبینانه نشان می‌دهد بازار سرمایه با حرکت در مسیر ثبات و عدم برآورده شدن سودهای انتظاری، سهامداران غیرحرفه‌ای با صف فروش مواجه می‌شود. درحال حاضر روزانه بین 80 هزار تا 100 هزار سهامدارن غیرحرفه‌ای به بازار وارد می‌شوند. رفتارهای این گروه به شدت واکنشی و غیرقابل پیش‌بینی است. بخصوص اینکه تجربه موسسات مالی و اعتباری به شهروندان عادی و صاحب سرمایه‌های خرد آموخته که باید پیش از بروز بحران،‌ بازار را ترک کنند.

پیش‌بینی‌ها از آینده چه می‌گوید؟

رشد شاخص بورس طی چند ماه گذشته تحت تاثیر رشد نقدینگی و رکود بازارهای دیگر بوده‌است. تعداد زیادی از اقتصاددانان و تحلیلگران بازار بارها هشدار داده‌اند که حباب بورس بزودی می‌ترکد. هیچ زمان دقیق آن را نمی‌داند. به طوری که محمد طبیبیان چند روز قبل در یادداشتی در صفحه تلگرامش نوشته بود:« شرط عقل این است که قبل از فروریختن سقف محل را ترک کنید.» و البته او هم تاکید کرده‌بود:« کسی نمی‌داند سقف کی می‌ریزد.» این وضعیت به معنای اضطراب‌های دائمی در ذهن سهامدارانی است. آنها بزودی و با تحولات جاری بازار سرمایه،‌دست به ریسک‌های بزرگ می‌زنند. اقدامات آنان می‌تواند کل بازار را تحت تاثیر قرار دهد.

 

 

8 نکته که باید در مورد بورس بدانید

1- علیرغم کاهش شاخص بورس های جهان و نگرانی سرمایه گذاران بین المللی از وضعیت پیش روی بورسهای جهان در ماههای آینده، بورس تهران با شدت زیادی در جهت رشد حرکت می کند

2- اقبال سهامداران خرد و صدور چشمگیر کدهای سهامداری مورد توجه است بنحویکه روزانه ۸۵ تا یکصدهزار سهامدار جدید وارد بورس می‌شوند که اکثر آنها فاقد اطلاعات و دانش لازم از این بازار می باشند

3-هجوم نقدینگی موجود به بازار سرمایه، غیر قابل باور است بنحویکه گفته می شود روزانه یک هزار تا یکهزار و پانصد میلیارد تومان نقدینگی به بازار سرمایه اضافه می شود

4- به گفته نایب رئیس شرکت بورس تهران، از هر 100 شرکت بورسی قیمت 98 شرکت در سال گذشته افزایش یافته، اما رشد سود و فروش آنها با رشد قیمت سهام این شرکت ها هماهنگی ندارد

5- از حدود 400 شرکت موجود در بورس در حدود 90 شرکت با P/E پنجاه وجود دارد به عبارت دیگر نرخ بازدهی آنها حدود دو درصد در سال است البته این بازدهی منهای افزایش قیمت دارائیهای شرکت هاست که در صورت تجدید ارزیابی باعث سود دهی بیشتر خواهد شد

6- با وجود رشد در قیمت شرکتهای بورسی، مقامهای دولتی، شهروندان را به سرمایه گذاری در این بازار با رعایت احتیاط لازم  دعوت کرده و بر ضرورت فروش اموال و املاک مازاد دستگاههای دولتی تاکید می کنند

بعلاوه اوراق فراخوان صندوقهای قابل معامله در بازار سرمایه(ETF)، منتشر شده که هر کدام از اشخاص حقیقی میتوانند 2 میلیون تومان سهم خریداری نمایند و فقط شامل اشخاص حقیقی می شود.

7- در یک ماهه فروردین ماه حدود 141.000میلیارد تومان در بورس معامله انجام شده که برابر کل سال 97 است.

8- با وجودیکه قیمت برخی از سهام در بورس به صورت منطقی رشد کرده است اما ارزش برخی از سهام مخصوصاً شرکتهای کوچک و متوسط که دارائی زیادی نیز ندارند بطور مصنوعی افزایش یافته است