یانگمی مون، استاد مدیریت کسب و کار هاروارد: من فکر می‌کنم کرونا باعث یک روند عمومی در همه صنایع شود: قوی‌ترها قوی‌تر خواهند شد و ضعیف‌ترها ضعیف‌تر. ما این را قبلاً هم دیده‌ایم. شرکت‌هایی با بودجه بالا که اصولاً بحران‌ها را دوام می‌آورند و حتی بعد از
ترجمه: کاوه شجاعی/ منبع: مجله هاروارد بیزینس ریویو
اخیراً سه استاد مدرسه کسب و کار هاروارد (Harvard Business School) با حضور در پادکست مجله هاروارد بیزینس ریویو به پیش‌بینی اوضاع جهان بعد از کرونا پرداختند. میهیر دسای، استاد مدیریت مالی، فلیکس اوبرهلزر جی استاد استراتژی مدیریت و یانگمی مون، استاد مدیریت کسب و کار شرکت‌کنندگان در این گفت‌وگوی دوستانه بودند و دیدگاه‌های متفاوت‌شان را درباره آینده با شنوندگان در میان گذاشتند. گزیده‌ای از این پادکست را بخوانید:
یانگمی: بزرگ‌ترین چیزی که در این دوران انزوای اجباری درباره خودتان کشف کردید چه بوده؟
فلیکس: ماهیت کار ما شاید خیلی با قبل فرقی نکرده. ما هنوز داریم با همکارانمان جلسه می‌گذاریم یا در کلاس درس می‌دهیم و به کارهایمان می‌رسیم. فقط حالا همیشه چیز به جای رو در رو بودن، آنلاین شده. پس در این بخش تفاوت عجیبی در کار نیست. آن بخش که واقعاً متفاوت شده، آن برخوردهای تصادفی و تعامل‌های کوتاه با همکاران بود. مثلاً در راهروی اداره به کسی برخورد می‌کردی، کسی را می‌دیدی که مدت‌ها بود ندیده بودی، و من نمی‌دانستم که این چه بخش مهم و بزرگی از زندگی من هست. من واقعاً دلم برای اینها تنگ شده.
میهیر: من در دوران قرنطینه متوجه شدم که انسان چقدر مخلوق عادت است. من حالا به کارهای خانه، دورکاری و پختن این غذاهای ساده در خانه عادت کرده‌ام و حتی از این روند راضی هستم!
یانگمی: من در قرنطینه به بخش درونگرای شخصیتم نزدیک‌تر شدم و کالا احساس راحتی می‌کنم. حالا خواندن، آرام گرفتن، گذراندن وقت اضافه با خانواده‌ام و عجله نکردن برای کار بعدی را دوست دارم. قرنطینه مثل این بوده که دکمه pause کنترل را فشار داده‌ام. خوشبختانه همه خانواده‌ام با من هستند و به همین خاطر احساس خوبی دارم. البته کند شدن همه روندها چیز دیگری است. میهیر تو ایده خوبی برای این قسمت پادکست داشتی.
میهیر: آره. ما در حال حاضر درگیر وضعیت کنونی در کوتاه‌مدت و میان مدتیم. اینکه نقطه اوج بیماری کی می‌رسد و منحی چه زمانی آرام می‌گیرد و کی به وضعیت نرمال برمی‌گردیم. من فکر می‌کنم حالا بهتر است قدمی به عقب برداریم، از بیرون به ماجرا نگاه کنیم و دست به پیش‌بینی بزنیم. برای بلندمدت. به ماهیت کسب و کارها و ماهیت زندگی بعد از کرونا فکر کنیم. به پیش‌بینی‌های بلندمدتی دست بزنیم که دنیای ما چه شکلی خواهد شد.
یانگمی: عالی به نظر می‌رسد.
میهیر: درباره تاثیرات کرونا بر پزشکی از راه دور مسئله مالی قضیه است. من فکر می‌کنم یکی از دلایل اصلی روی آوردن سریع پزشکان به این روش تازه این بود که کرونا باعث شد بخشی از درآمدهای آنها پایین بیاید: بیمارستان‌ها مجبور شدند جراحی‌های انتخابی و غیرضروری را کاهش بدهند و منابع خود را صرف کرونا کنند و این درآمد گروهی از پزشکان را کاملاً پایین آورد. حرکت به سمت پزشکی از راه دور راه حلی برای این مشکل است.
وقتی پزشک‌ها آنلاین می‌شوند
میهیر: می‌خواهم با صنعتی شروع کنم که فکر می‌کنم بیشتر از همه از این روند تأثیر گرفته. بخش درمان. من فکر می‌کنم بخش خدمات درمانی به طور بنیادین متحول خواهد شد و البته این تحولات مثبت خواهند بود. منظورم چیست؟ دو مثال کوچک می‌زنم: اول اینکه من حس می‌کنم پزشکی از راه دور (Telemedicine) دچار رونق فروان خواهد شد. مدت‌هاست که محدودیت‌های تکنولوژیک این صنعت رفع شده بود اما قوانین مانع بوند: مثل اعطای مجوزها، یا اینکه چه قوانینی اجازه می‌دهند بیمار را در یک ایالت دیگر یا کشور دیگر معاینه کرد. حالا به خاطر بحران فتیله این محدودیت‌ها پایین کشیده شده‌اند و این روند مثبتی است. حوزه دیگری که در آن شاهد تغییرات جدی خواهیم بود بخش بهداشت فردی است و مسئله بیماری‌های مسری. گسترش استفاده از ماسک و این دست شستن‌های پیاپی را نباید دست کم گرفت. اینها باعث می‌شوند میزان ابتلای ما به بیماری‌هایی مثل آنفلوآنزای معمولی کاهش پیدا کند. چون ما در دنیایی زندگی خواهیم کرد که مردم تمام مدت در حال شستن دست هستند و حتی ممکن است ماسک بزنند (چیزی شبیه آسیا) و این نه فقط روی کرونا که روی میزان ابتلای ما به دیگر بیماری‌ها تأثیر می‌گذارد. به همین خاطر احساس می‌کنم آن بخشی که واقعاً از کرونا سود خواهد کرد بخش خدمات درمانی خواهد بود.
فلیکس: دورپزشکی در وضعیت کنونی مبحث خیلی جالبی است. وقتی به نظرسنجی‌ها نگاه می‌کنیم، اینکه مردم در این حوزه دوست دارند چه کارهایی انجام بشود می‌بینیم که مردم خیلی چیزهای ساده‌ای می‌خواهند. مثلاً شماره یک در لیست درخواست‌های مردم این است که بتوانند به صورت آنلاین وقت ویزیت پزشک بگیرند و لازم نباشد که به مطب زنگ بزنند! ممکن است تعجب کنید که در دنیای آنلاین کنونی هنوز چنین چیزی رخ نداده، اما در اصل تعداد زیادی از پزشکان تا حالا در برابر این روند مقاومت می‌کردند. یک درخواست دیگر مردم این بوده که نسخه‌هایی که حالت تکرارشونده دارند به طور خودکار تمدید شوند و داروخانه‌ها آنها را خودکار تحویل دهند. نکته جالب این پیش‌بینی این است که شاید اصلاً قرار نیست تغییرات خیلی عجیب و غریبی رخ بدهند: اینکه مثلاً یک روبوت عکس رادیولوژی من را بخواند و تحلیل کند. اما اتفاقات خیلی ساده‌ای که از مدت‌ها پیش در بخش خدمات دیده بودیم حالا وارد پزشکی می‌شود و این می‌تواند واقعاً بر زندگی مردم تأثیر بگذارد.
میهیر: نکته دیگر درباره تاثیرات کرونا بر پزشکی از راه دور مسئله مالی قضیه است. من فکر می‌کنم یکی از دلایل اصلی روی آوردن سریع پزشکان به این روش تازه این بود که کرونا باعث شد بخشی از درآمدهای آنها پایین بیاید: بیمارستان‌ها مجبور شدند جراحی‌های انتخابی و غیرضروری را کاهش بدهند و منابع خود را صرف کرونا کنند و این درآمد گروهی از پزشکان را کاملاً پایین آورد. حرکت به سمت پزشکی از راه دور راه حلی برای این مشکل است.
تأثیر کرونا بر شرکت‌های کوچک
یانگمی: من فکر می‌کنم کرونا باعث یک روند عمومی در همه صنایع شود: قوی‌ترها قوی‌تر خواهند شد و ضعیف‌ترها ضعیف‌تر. ما این را قبلاً هم دیده‌ایم. شرکت‌هایی با بودجه بالا که اصولاً بحران‌ها را دوام می‌آورند و حتی بعد از بحران اوضاعشان بهتر می‌شود. نکته اینجاست که در بلندمدت این شرکت‌ها به خاطر آنکه رقیبای کوچک‌ترشان کمتر و ضعیف‌تر شده‌اند سود خواهند کرد: بازیگران ضعیف ورشکست می‌شوند و حالا قوی‌ها هستند که می‌توانند بهترین کارمندان جدید را استخدام کنند و می‌توانند وضعیت خود را در بازار تقویت کنند. چون سرمایه‌های ارزان در اختیارشان خواهد بود – هم سرمایه انسانی و هم دستاوردهای شرکت‌های ورشکسته (مالکیت معنوی).
میهیر: به نظرم به این روند به دو شکل می‌توان نگاه کرد: هم بخش خوب دارد و هم بخش بد. بد به این خاطر که به ضرر رقابت است و خوبش این است که بازیگران کوچک ضعیف‌تر که اصولاً خوب بازی نمی‌کردند مجبور می‌شوند کنار بروند. به نظر تو کدام درست‌تر است؟
یانگمی: هر دو درست است. اما من اینجا می‌خواهم گروه سومی از شرکت‌ها را هم بررسی کنم. شرکت‌های هوشمند که ممکن است به هر کدام از مسیرهای رونق و نابودی رفته باشند، اما آنها اصولاً شرکت‌هایی‌اند که بحران را هدر نمی‌دهند و از آن برای بازسازی ساز و کار خود استفاده می‌کنند. به نظرم تعداد زیادی از این شرکت‌ها را داریم، که قبل از بحران، سود متوسطی داشتند و اصولاً نیاز به تحولات ساختاری داشتند اما انجامش سخت بود و بودجه و وقتش را نداشتند. حالا کرونا نوعی فرصت برای آنهاست که ریسک بزرگی را بپذیرند و بدون توجه به محدودیت‌ها راه‌های جدید را امتحان کنند. من مطمئنم ما شرکت‌هایی را خواهیم دید که بی‌محابا این کار را خواهند کرد. بازسازی خودشان از درون با هدف کارآمدی بیشتر.
فلیکس: شکل واکنش اقتصادی دولت‌ها هم به کرونا می‌تواند عامل مهمی باشد در میزان تمایل شرکت‌ها به تغیر. اینکه دولت بخواهد از غول‌ها حمایت کند یا شرکت‌های کوچک‌تر. دولت بخواهد شرکت‌های پرریسک‌تر را نجات دهد یا شرکت‌های کم‌ریسک‌تر. این که دولت آگاهانه به شرکت‌های ضعیف‌تر اما بلندپروازتر کمک برساند چیز خوبی است.
میهیر: من اینجا کورسوی امیدی دارم: اینکه مدل‌های تجاری غیراقتصادی، شرکت‌هایی که طی پنج سال گذشته تعدادشان بسیار زیاد شده بود و پول آسان به دست آورده بودند و روند عملیات اجرایی در آنها بی‌ربط و ضعیف بود از بین بروند. این نقطه مثبت این بحران است. فیلیکس نظر تو چیست؟
در خدمت و خیانت دورکاری
فیلیکس: اولین نکته‌ای که به ذهن من رسید وقتی درباره پیش‌بینی آینده فکر می‌کردم این بود که به طور کلی احتمالاً تغییرات ناشی از کرونا نسبت به آنچه که مردم انتظار دارند کوچک‌تر خواهد بود. یک مثال می‌زنم درباره نیروی دورکار (Distributed workforce). اینکه حالا همه ما در خانه‌ها کار می‌کنیم و از طریق اینترنت به هم وصلیم هر پیش‌بینی‌ای که می‌بینم این است که «آه! ما در نقطه عطف قرار گرفته‌ایم و دورکاری همه چیز را تغییر خواهد داد و و دیگر به اداره برنمی‌گردیم و همه از طریق zoom و slack کار خواهیم کرد.» من فکر می‌کنم این پیش‌بینی‌ها به شدت اغراق‌آمیزند. حالا می‌گویم چرا.
یک آزمایش جالب در یک آژانس مسافرتی بزرگ آنلاین چینی با نام سی‌تریپ انجام شد که حدود ۲۰ هزار کارمند دارد. آنها روی حدود هزار نفر کارمندان این آزمایش را انجام دادند و آنها را به دو گروه تقسیم کردند: گروهی را به خانه فرستادند تا دورکاری کند و گروهی در دفتر ماندند. نتیجه اولیه همان شد که پیش‌بینی می‌کنید: هر کس که از خانه کار می‌کرد خوشحال‌تر بود و دوست داشت همین راه را ادامه بدهد و کارایی‌اش هم بالا رفته بود.
بعد مدیران سی‌تریپ فکر کردند که از این بهتر نمی‌شود و چرا کل سیستم شرکت را به همین سمت نکشانیم. اولین کاری که کردند این بود که به همه حق انتخاب دادند: یعنی هر کس که دلش می‌خواست دورکاری می‌کرد و هر کس که می‌خواست به دفتر می‌آمد. فکر می‌کنید نتیجه چه شد؟ نیمی از کسانی که در طول تجربه اولیه در خانه کار می‌کردند ترجیح دادند که به دفتر برگردند به خصوص آنها که در خانه کارایی‌شان بالا نرفته بود.
حالا که همه می‌گویند ببینید دورکاری چقدر محبوب شده، فراموش می‌کنند که تأثیر انتخاب افراد را لحاظ کنند. حالا به خاطر کرونا تقریباً نیمی از مردم زمین دارند تجربه سی‌تریپ را انجام می‌دهند و عده زیادی هم دادشان در آمده که لطفاً بگذارید ما سر کار برگردیم! آنجا کارآمدتر بودیم و ایده‌های بهتری داشتیم.
یانگمی: جالب است با هر کس که درباره دورکاری حرف می‌زنم نگاه میانه‌ای وجود ندارد: یک عده واقعاً آن را دوست دارند و بقیه واقعاً دلشان برای کار در دفتر تنگ شده است. میهیر، پیش‌بینی دیگری داری؟
ایده تحصیل در خارج از کشور ضعیف می‌شود
میهیر: بله. من فکر می‌کنم آموزش به خصوص آموزش عالی متحول خواهد. به دلایل مختلف: مثلاً مدل آموزش عالی آمریکا که به خصوص روی گرفتن شهریه از دانشجویان خارجی – به خصوص چینی – بنا شده مورد تهدید قرار خواهد گرفت. مدل اقتصادی تعداد زیادی از این دانشگاه‌ها قابل دوام نیست. یک دلیلش می‌تواند فراگیری آموزش از راه دور باشد اما دلیل مهم‌ترش این است که مردم حالا تمایل کمتری برای سفر به آن طرف دنیا دارند تازه آنجا متوجه شوند که زندگی‌شان می‌تواند مختل شود. دانشگاه‌های استرالیا و انگلیس هم در بلند مدت دچار همین روند خواهند شد.
یانگمی: من شباهتی میان همه پیش‌بینی‌های مربوط به کرونا می‌بینم: انگار روندهایی که از قبل وجود داشته‌اند سرعت بیشتری می‌گیرند. اگرچه بعضی روندها برعکس می‌شوند و برخی روندها پیچیده‌تر می‌شوند. یکی از روندهایی که برعکس شده سفر هوایی است. طی پنج سال گذشته تعداد بی‌سابقه‌ای از مردم با هواپیما سفر کردند و حالا این مسئله کاملاً برعکس شده. در مورد پزشکی از راه دور ما یک روندی را از قبل داشته‌ایم و حالا شاهد سرعت‌گرفتنش هستیم. در مورد دانشگاه‌ها به نظرم روند در حال پیچیده‌شدن است. مثلاً در مورد آموزش آنلاین ما از طرفی ما حالا پتانسیل به آموزش آنلاین بیشتر توجه می‌کنیم و اهمیتش را می‌بینیم، اما از طرف دیگر شاهدیم که عده زیادی تجربه کار گروهی در دانشگاه را از دست می‌دهند. به همین خاطر من می‌ترسم که آموزش عالی دوشاخه شود. از یک طرف دانشگاه‌های ثروتمند را داریم که تجربه‌ای لوکس و کاملاً متفاوت از حضور در فضای دانشگاه را فراهم می‌کنند و همزمان یک شکل آموزش آنلاین داریم که برای بازار تهیه شده است.
فلیکس: نکته اینجاست که قبلاً اگر ما می‌خواستیم سرویس جدیدی را ارائه کنیم خیلی در موردش محتاط بودیم و بعد از کلی برنامه‌ریزی آن را آزمایشی به عده محدودی ارائه می‌کردیم. اما حالا اصلاً وقتش نیست. در مورد آموزش آنلاین همین حالا تعداد زیادی از افراد تجربه‌های خیلی بدی داشته‌اند.
آینده تاکسی‌های اینترنتی و خدمات مسافرتی اشتراکی
میهیر: بعد از کرونا هم خرید و فروش کالاها احتمالاً مثل قبل ادامه خواهد داشت. تعداد زیادی از خدمات هم مثل سابق ادامه پیدا خواهند کرد مثل آرایشگری. اما من حس می‌کنم بعضی خدماتی که کمی جهانی‌تر و کمی پیچیده‌ترند دچار تغییرات می‌شوند و به خصوص بین تجربه داراها و ندارها تفاوت بیشتری پیش می‌آید. سازمان‌های ضعیف‌تری که افراد را به هم نزدیک‌تر می‌کردند حالا سود کمتری خواهند داشت تا این کار را بکنند.
یانگمی: این ما را وارد بحث جالب اقتصاد اجاره‌ای-اشتراکی (sharing economy) می‌کند. آیا ما دوباره سوار ماشین‌های دیگران – تاکسی‌های اوبر – خواهیم شد؟ آیا ما دوباره در مسافرت‌هایمان از Airbnb استفاده می‌کنیم و در خانه یک غریبه اقامت خواهیم کرد؟ بر سر خدمات تقسیم دفتر کار چه می‌آید؟ آیا ما حاضریم با دیگرانی که نمی‌شناسیم در یک جا کار کنیم؟ حتی اخیراً سایت‌هایی راه افتاده بود که به کمکش افراد می‌توانند به خانه غریبه‌ها بروند و با آنها ناهار یا شام بخورند! این همه روابط که روی اقتصاد اجاره‌ای-اشتراکی شکل گرفته با کرونا به کدام سمت می‌رود؟
فلیکس: من اطمینان دارم که همه این خدمات برخواهند گشت، خیلی زودتر از چیزی که فکرش را می‌کنید. به اعتقاد من همه این شرکت‌ها برای برگشت مشتریان سعی خواهند کرد خودشان را در حوزه استانداردهای کیفیتی – به خصوص پاکیزگی – متمایز نشان دهند. یادتان هست که از چند سال پیش هتل‌ها حوله را جور خاصی تا می‌کردند تا نشان دهند که این اتاق تمیز شده؟ من حس می‌کنم به زودی شاهد تعداد زیادی از این ابداعات کوچک خواهیم بود تا مثلاً ثابت شود این تاکسی همین چند ساعت پیش تمیز شده. این تمایل ما به اینکه در جاهایی وقت بگذرانیم که تعداد زیادی آدم دیگر هم هستند از بین نمی‌رود و به زودی شاهد جمع شدن دوباره مردم در جاهای شلوغ خواهیم بود (مگر آنکه در روند سرایت و ابتلای دوباره به کرونا تغییر چشمگیری رخ دهد.)
البته اصولاً خیلی‌ها فکر می‌کنند تغییرات ناشی از بحران‌های ناگهانی دائمی‌اند. مثلاً در زمان حملات یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ این احساس در مورد سفرهای هوایی پیش آمد. ناگهان مردم احساس کردند که ممکن است از هواپیمایشان در حملات تروریستی استفاده شود. ما ناگهان با کاهش ۳۱ درصدی مسافرت‌های هوایی روبرو شدیم و عده‌ای معتقد بودند که سفرهای هوایی به حالت سابق برنمی‌گردد. اما در سپتامبر سال ۲۰۰۲ حدود ۶۰ درصد آن کاهش جبران شده بود. مردم دوباره برگشته بودند. اصولاً در پس از چنین بحران‌هایی اکثر مردم دوباره به زندگی قبلی خودشان برمی‌گردند.
میهیر: فلیکس سفت و سخت باور دارد که پس از کرونا چیز زیادی تغییر نخواهد کرد.
یانگمی: آره. یک چیزی که در حرف‌هایش فلیکس برای من جالب بود همه راه‌های هوشمندانه‌ای است که شرکت‌ها می‌توانند استفاده کنند تا به شما خیلی ظریف اطمینان بدهند که صندلی ماشینی که سوار شده‌ای، غذایی که برایت آورده‌ایم یا توالتی که در هتل برایت آماده کرده‌ایم کاملاً تمیز شده. به نظرم به همین خاطر شرکت‌ها سرنخ‌ها و علامت‌های فروانی را به سرویس‌های خود اضافه خواهند کرد تا ما را مطمئن کنند. مثل زمانی که سوار هواپیما می‌شوید و به شما متکایی می‌دهند که درون پلاستیک بسته‌بندی و مهر و موم شده تا ثابت کند که کاملاً تمیز است. ما این روند را در ابعاد گسترده‌ای خواهیم دید.
فلیکس: و این فرصتی عالی است برای متمایز نشان‌دادن خدمات و محصول‌ها.
یانگمی: اما به نظرم اوضاع گروه زیادی از صنایع به طور صد در صد به حالت عادی برنمی‌گردد. مثلاً در حوزه سفر هوایی احتمالاً شرکت‌ها سخت‌تر کارکنانشان را به سفر هوایی می‌فرستند تا ریسک ابتلا کرونا را پایین بیاورند.
فلیکس: بعد از حملات یازدهم سپتامبر هم درباره سفر هوایی دقیقاً همین پیش‌بینی را می‌کردند و رخ نداد.
یانگمی: خواهیم دید. من فکر نمی‌کنم که ما بتوانیم طی دست کم سه چهار سال آینده در سفرهای هوایی به رقمی بالاتر از ۸۰ درصد دوران قبل از کرونا برسیم.
کرونا باعث تغییرات بلندمدت نمی‌شود
فلیکس: پس بگذارید من یک «ناپیش‌بینی» دیگر انجام دهم! آنچه در مورد افزایش اقبال به رسانه‌ها در دوران کرونا می‌بینیم مثلاً ویدئو و رسانه‌ها، این همیشگی نیست. کرونا باعث نشده که افراد جدید روی به سیستم‌های جدید بیاورند. افراد فقط میزان مصرف خود را بالا برده‌اند. مردم خانه بوده‌اند و چاره دیگری نداشته‌اند. این روند افزایش استفاده از رسانه‌ها دائمی نخواهد بود و سریع به حالت قبل برخواهد گشت.
یانگمی: درست است. مثلاً در بخش بازی‌های ویدئویی هم الان شاهد افزایش شدید مصرف هستیم اما آدم‌های جدید وارد این حوزه نشده‌اند. همان قدیمی‌ترها بیشتر بازی می‌کنند.
میهیر: حالا من می‌خواهم دست به کاری سخت بزنم و فلیکس را قانع کنم که به خاطر کرونا تغییرات بنیادینی در دو حوزه اتفاق افتاده: یکی کشتی‌های تفریحی و دیگر سینماها. البته اعتراف می‌کنم که تا حالا سوار کشتی‌های تفریحی نشده بودم و بعد از کرونا هم اصلاً نمی‌خواهم مسافر آنها باشم.
فلیکس: دقیقاً! کرونا باعث تغییر رفتار تو در بلندمدت نشده!
میهیر: شاید، اما من فکر می‌کنم که صنعت کشتی‌های تفریحی خیلی کوچک خواهد شد. فکر نمی‌کنی این یکی دائمی خواهد بود؟
فلیکس: اول در مورد سالن‌های سینما بگویم که حس می‌کنم این با تحلیل یانگمی جور درمی‌آید. یک روند از قبل وجود داشته که شما کمتر از قبل برای فیلم‌دیدن به سینما می‌روید و سینمادارها استفاده متنوع‌تر از سالن‌های سینما می‌کنند. به نظر می‌رسد مردم فقط برای دیدن فیلم‌های خاص که تجربه‌شان روی پرده بزرگ جور دیگری باشد سینما می‌روند. حالا با ورود کرونا این روند دوری از سالن سینما شدت می‌گیرد. اما در مورد کشتی‌های تفریح! من هم هیچ وقت سوار این کشتی‌ها نشدم و علاقه مردم به آنها من را سردرگم می‌کند. اما شاید نوعی تقاضای قدرتمند درباره این شکل تجربه وجود داشته باشد. نظر یانگمی چیست؟
یانگمی: من فکر می‌کنم هر سهٔ ما داریم درباره صنعتی صحبت می‌کنیم که متوجه روان‌شناسی مشتری‌هایش نمی‌شویم. من همین حالا آماری را دارم که میزان رزرو برای کشتی‌های تفریحی در سال ۲۰۲۱ بیشتر از ۲۰۱۹ است! البته نکته‌اش این است سفرهایی که امسال کنسل شده‌اند پول را به مشتری پس نمی‌دهند و طرف باید برای زمانی دیرتر سفری دیگر رزرو کند.
کرونا پولدارها را پولدارتر می‌کند؟
یانگمی: فکر می‌کنید کرونا تاثیری روی ثروت و نابرابری در آمریکا داشته باشد؟ چرا این را می‌پرسم؟ چون به نظر می‌رسد وضعیت کنونی فرصت خرید برای هر کسی است که توانایی خرید را دارد. قیمت تعداد زیادی از سرمایه‌ها پایین آمده – مثل بورس و مسکن – و اگر شما کسی باشید که هم جرئت و هم پولش را داشته باشید که این سرمایه‌های ارزان را بخرید الان فرصتش پیش آمده. و اصولاً آنهایی که هم جرئت و پولش را دارند آنهایی‌اند که همین حالا هم ثروتمندند. شما هم فکر می‌کنید اوضاع در حوزه نابرابری ثروت بدتر می‌شود؟
فلیکس: اینجا من می‌خواهم کمی امیدوار باشم به اینکه شاید مدیران شرکت‌ها در حوزه‌هایی مثل مرخصی استعلاجی بهتر از قبل عمل کنند و به کارمند حق بیشتری بدهند. شاید بحران سخت کنونی باعث شود شرکت‌ها با کارکنانشان کمی انسانی‌تر برخورد کنند و این روند پس از بحران تبدیل به نرمال شود.
میهیر: دولت‌ها چطور؟ اینکه دولت در حوزه دستمزدها کاری بکند و سیاست تازه‌ای در پیش بگیرد تا شاهد افزایش نابرابری ثروت نباشیم. اینکه دستمزدها پیش از مالیات تغییری بکند و بالاتر رود من شک دارم اما در مورد سیاست دولت در مورد مالیات اقشار کم درآمدتر شاید شاهد تغییر باشیم.
یانگمی: من در مورد هر سیاست مربوط به دولت کنونی کمتر خوشبینم. الان هر تفاهمی هم که میان دولت و کنگره پیش آمده حول بحران شکل گرفته و کوتاه‌مدت است. با عبور از بحران همه اینها تمام می‌شود. من به این روند بدبینم.
فلیکس: ممکن است بعضی از روندهای نوی کنونی با ما بمانند. مثلاً همین حقوق بیکاری که برای اولین بار به افراد شاغل در کسب و کارهای آنلاین داده شد شاید در بحران بعدی هم رخ دهد. «ما در ۲۰۲۰ انجامش دادیم پس الان هم می‌توانیم.» همین چیزهای کوچک، وقتی تعدادشان بالا برود می‌توانیم بگوییم تغیر مثبتی رخ داده.
یانگمی: امیدوارم درست باشد!
